Cửa Lò vùng đất ven biển, có hai cửa sông bao bọc hai đầu (Cửa Lò ở phía Bắc và Cửa Hội ở phía Nam), có đảo Hòn Ngư, Hòn Mắt thuận lợi cho nhiều loại hải sản như tôm, cua, cá, mực... sinh sống, nên nghề nuôi trồng và đánh bắt hải sản phát triển.
Nguyên trước đây cửa Lò là một làng chài nhỏ sinh sống bằng nghề đánh bắt hải sản cuộc sống trôi nổi trên biển khơi, gặp nhiều gian nan, nguy hiểm luôn phải đối mặt với phong ba, bão tố, sóng dữ.
Chính vì vậy, mỗi khi ra khơi vào lộng ngư dân tin rằng có vị thần biển luôn che chở, bảo vệ cho họ bình yên vô sự. Hàng năm, cứ đến vụ cá nam, ngư dân nơi đây lại làm Lễ cầu yên: cầu cho trời yên biển lặng, tôm cá đầy khoang. Dần dần phát triển thành Lễ hội sông nước có quy mô lớn trong vùng. Khi du lịch phát triển, Lễ hội sông nước Cửa Lò không đơn thuần chỉ là lễ cầu yên mà còn kết hợp khai trương mùa hè du lịch hàng năm của thị xã du lịch biển.
Phần lễ:
- Chiều 30/4: Lễ yết cáo tại đền Vạn Lộc - Phường Nghi Tân.
- Sáng 1/5: Lễ rước kiệu từ đền Vạn Lộc về quảng trường Trung tâm thị xã
- Diễn văn khai mạc lễ hội cùng các hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao.
Phần hội:
-Tối 30/4: Chương trình văn nghệ "nối vòng tay biển" do các đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp biểu diễn. Kết thúc buổi biểu diễn là màn đốt pháo bông thu hút hàng vạn người xem.
- Sáng1/5: Đua thuyền truyền thống trên biển và tổ chức các hoạt động thể thao như: Bóng đá mini, bóng chuyền bãi biển, kéo co, biểu diễn võ thuật ...
Đặc biệt giải đua thuyền truyền thống thu hút nhiều người xem và cổ vũ náo nhiệt với nhiều bất ngờ, gay cấn. Cuộc đua có sự hội tụ của các tay chèo từ các phường(xã) có nghề biển. Mỗi thuyền thường có 20-30 tay chèo và một người cầm chịch thường gõ trống hoặc thổi còi để làm hiệu lệnh. Khu vực đua thuyền là bãi biển phía trước quảng trường Trung tâm thị xã, đường đua dài 1000m có tàu cứu hộ, hàng trăm tàu thuyền to nhỏ đậu trên biển cờ xí rợp trời cổ vũ cho các đội đua.
Cuộc đua gay cấn, cuốn hút người xem từ những phút đầu tiên khi các đội đua phải chung sức đồng lòng đưa con thuyền vượt qua những con sóng lớn để ra đường đua cho đến lúc các con thuyền quay trở về đích cũng phải vượt qua những đợt sóng dữ dội. Người xem đứng kín bãi biển cổ vũ nồng nhiệt cho các đội đua. Mỗi khi đội chèo của mình dành thắng lợi, khán giả của phưỡng, xã đó chạy ào xuống nước để chào đón những người chiến thắng. Cuộc đua không những làm sống lại một nét đẹp văn hoá truyền thống của người dân biển mà còn trở thành một sản phẩm du lịch đặc sắc thu hút hàng vạn du khách về xem.
- Đêm 1/5: Tổ chức các chương trình văn nghệ truyền thống, thi người đẹp phố biển, cắm trại, đốt lửa trải và nhảy múa giao lưu với du khách.
- Ngày 2/5: Các hoạt động văn hoá, thể thao tiếp tục diễn ra.
Ngoài ra, lễ hội còn trưng bày ảnh các di tích lịch sử, thắng cảnh của Cửa Lò và Nghệ An trong quá trình chiến đấu và xây dựng quê hương; tổ chức thi văn hoá ẩm thực, thi đầu bếp, lễ tân giỏi. Lễ hội sông nước Cửa Lò ngày càng được gìn giữ và phát triển thành một lễ hội có quy mô lớn, thu hút hàng vạn du khách đến tham quan, vui hội.
